والیبال در سال ۱۸۹۵ در کشور آمریکا متولد شد. شهرت جهانی آن پس از المپیک ۱۹۶۴توکیو که برای اولین بار در برنامه بازی‌های المپیک قرار گرفت، فراگیر شده است. این ورزش در شرق آسیا، برزیل، ایتالیا محبوب‌تر است. انجام بازی والیبال فضای زیادی احتیاج ندارد. وسایل آن که شامل توپ و تور می‌باشد گران نیستند.

این ورزش در مدارس و باشگاه‌ها پیشرفت شایانی نموده است و همچنانکه مردم سعی در شناساندن آن می‌کنند به شدت رو به ترقی و تکامل می‌باشد.

والیبال(Volleyball) بین دو تیم بر روی یک حیاط مستطیل که دارای خطوط مساوی و برابر و با یک واسط تور با ارتفاع بلند از هم جدا شده‌اند، انجام می‌گیرد.

تاریخچه ورزش والیبال

ورزش والیبال که در ابتدا مینتونت (Mintonette) نامیده شده بود، درسال ۱۸۹۵ میلادی مطابق با سال ۱۲۷۴ شمسی توسط ویلیام .ج . مورگان مدیر Y.M.C.A در هولیک ایالت ماساچوست آمریکا ابداع شد.

مورگان تصمیم گرفت برای دانشجویان خود ورزشی لذت بخش از روی تور به وجود آورد، طولی نکشید که این رشته در کلیه شهرها عمومیت یافت.
هدف از بازی والیبال ردو بدل کردن توپ از روی تور است و سرانجام دکتر ت-آهالستیگ نام این رشته را از مینتونت به والیبال تغییر داد.

قوانین بازی در ابتدا بسیار ساده بود چرا که یک تفریح محسوب می‌شد، اما به تدریج پس از آن که این ورزش در کشورهای دیگر نیز علاقه‌مندانی یافت، لزوم تدوین قوانین رسمی برای آن احساس شد.

کم‌کم قوانینی برای این بازی وضع شد و روش‌ها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید.

در سال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی ۲۱ پوئن (امتیاز) باشد. در سال ۱۹۱۸ تعداد بازیکنان هر طرف زمین ۶ نفر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت. سال ۱۹۲۱ موافقت شد که هر تیم با حداکثر سه ضربه توپ را به طرف دیگر بفرستد. سال ۱۹۲۳ اندازه زمین بازی ۹×۱۸ متر تعیین شد.

تور اولیه‌ای که برای این بازی ۲ متر انتخاب شد و با توپ بسکتبال شبیه به بازی هندبال انجام می‌شد. هدف هر تیم آن بود که توپ را در زمین حریف فرود بیاورد و در این راه توپ در دست یاران خودی می‌چرخید.

مسابقات

قوانین و مقررات والیبال

• تعداد کل بازیکنان هر تیم: یک تیم ورزش والیبال از ۶ بازیکن اصلی و ۶ بازیکن ذخیره تشکیل می‌شود که از این تعداد یک نفر بازیکن لیبرو (آزاد) است.
•  نِت (تور): برخورد توپ به لبه تور خطا نیست.
•  وزن و رنگ توپ: وزن توپ ۲۶۰ گرم است و ۱۰ گرم کمتر یا بیشتر شدن آن موردی ندارد. رنگ آن مخلوطی از زرد و آبی و سفید می‌باشد. (مطابق استاندارد فدراسیون جهانی)
•  شروع بازی: شروع بازی به وسیله سکه توسط داور قرعه کشی می‌شود تا یک تیم زمین و تیم دیگر توپ را انتخاب کند.
•  اخطار: برای اخطار داور کارت زرد به بازیکن نشان می دهد و یک امتیاز هم به تیم مقابل تعلق می گیرد و اگر سرویس هم داشته باشند به تیم مقابل واگذار می شود.
•  اخراج و جریمه: داور با نشان دادن کارت قرمز  بازیکن را برای یک ست به بیرون از بازی می‌فرستد. یک امتیاز به تیم حریف داده می‌شود. و بازیکن اخراجی باید، روی صندلی پشت نیمکت ذخیره‌ها بنشیند.
•  تعداد تعویض: هر تیم می‌تواند ۶ تعویض داشته باشد. و اگر برای مثال بازیکن شماره ۵ به جای بازیکن شماره ۸ وارد زمین شود، در تعویض بعدی حتماً شماره ۸ باید به جای ۵ وارد زمین شود.

داوری

داوری

هر مسابقه والیبال دو داور اصلی دارد، یکی داور اول که در بالای تور می‌باشد و دیگری داور دوم که روبروی داور اول می‌ایستد و در مواقعی خاص اجازه سوت زدن نیز دارد.

چهار (یا دو) داور خط، دور تا دور زمین والیبال می‌ایستند و با پرچم داور اول را در امر قضاوت یاری می‌دهند.

دو داور هم پشت میز منشی هستند، یکی با عنوان داور منشی و دیگری هم کمک منشی که کار ثبت امتیازات، تعویض‌ها و اخطارها را بر عهده دارند.

سرداور هم به عنوان ناظر می‌بایست در تمام دیدارها حضور داشته باشد.

خطاهای والیبال:

1. در هنگام زدن سرویس، اگر پای بازیکن روی خط قرار گیرد، خطا محسوب می‌شود.
2. اگر در هنگام زدن اسپک، دفاع یا پاس، پای بازیکن به‌طور کامل از خط وسط زمین عبور کند، خطا محسوب می‌شود.
3.  چنانچه دست مدافع یا اسپکر، به نوار سفید ۷ سانتی‌متری بالای تور، برخورد کند، خطا محسوب می‌شود؛ در واقع، برخورد بازیکن به تور والیبال به هر شکل، خطا محسوب می‌شود.
4. اگر هنگام پاس، دریافت توپ، اسپک یا ردن کردن توپ به سمت زمین مخالف، توپ از یک دست یا هر دو دست با مکث رها شود، خطا است (حمل توپ تلقی می‌شود).
5. آنتن موجود در طرفین بالای تور، محدوده تور را مشخص می‌کند و اگر توپ به آنتن بالای تور یا خط فرضی ادامه آنتن برخورد کند خطا می‌باشد.
6. توپ سرویس، دفاع روی تور ندارد؛ مگر اینکه توپ سرویس در نقطه‌ای پایین‌تر از نوار سفید رنگ بالای تور، دریافت شود.
7. اگر توپ از روی تور رد شده باشد، برخورد دست به توپ خطا است.
8.  زننده سرویس پس از سوت داور ۸ ثانیه فرصت دارد تا سرویس بزند. در غیر این صورت و اتلاف وقت، خطا محسوب می‌شود.
9. اگر یک بازیکن، دوبارِ پی در پی به توپ ضربه بزند خطای دو ضرب محسوب می‌شود.
10. اگر تیمی بیش از سه بار به توپ ضربه بزند، خطای چهار ضرب محسوب می‌شود.

شروع بازی والیبال

بازی والیبال با سرویس زدن توپ توسط یک تیم شروع می شود. هر تیم برای عبور دادن توپ حق دارد تا سه ضربه متوالی به توپ بزند و آن را حواله زمین حریف کند. یک بازیکن نمی‌تواند هر سه ضربه را بزند، بلکه فقط می‌تواند دو بار به توپ ضربه بزند، البته باید بین این دو ضربه نفر دیگری از تیمش به توپ ضربه بزند.

این سه تماس می‌تواند یک پاس، آبشار و ضربه باشد، اما می‌تواند هر سه تماس به صورت سه پاس یا هر ترکیب دیگری از انواع ضربات انجام شود. هر رالی (والی) تا وقتی ادامه خواهد داشت که قانون بازی نقض شود.

•  زمان بازی: ۵ گیم بصورت رالی، ۴ ست با نتیجه ۲۵ امتیاز و ست آخر با نتیجه ۱۵ امتیاز می‌باشد. (البته در مسابقات کوچک مانند مدارس ۳ گیم می‌باشد.)
•  تعداد استراحت: در امتیاز ۸ و ۱۶، اولین تیمی که به این امتیاز رسید، یک استراحت فنی به مدت یک دقیقه به هر دو تیم داده می‌شود. هر تیم به غیر از استراحت فنی دارای ۲ استراحت ۲۰ ثانیه ای می‌باشد.
•  شماره بازیکنان: از ۱ الی ۱۵ (البته در مسابقات جوانان شماره بالاتر اشکال ندارد).
•  طریقه لمس توپ(سرویس): سرویس از پشت خط عرضی انتهای زمین و با سوت داور زده می شود.
•  پهنای خطوط: پهنای خطوط زمین والیبال ۵ سانتی متر می‌باشد.
•  بازی مساوی: نتیجه تساوی برای مسابقه والیبال وجود ندارد و زمانی که امتیاز دو تیم در امتیاز ۲۴ و یا ۱۴ برابر شود بازی تا زمانی که اختلاف امتیازات به دو برسد ادامه خواهد داشت.
•  ابعاد تور: عرض تور والیبال یک متر و طول آن ۹.۵ متر است، ابعاد سوراخ مربعی شکل تور ۱×۱ سانتی متر می‌باشد.
• جنس تور: پارچه‌ای از جنس کتانی به ضخامت ۵ سانتیمتر به لبه بالایی تور دوخته شده‌ است.

سرویس

• سرویس  عملی است که به منظور وارد کردن توپ در بازی به کار می‌رود.

در هنگام سرویس باید به نکات زیر توجه کرد:

1. هنگام ضربه زدن به توپ (سرویس) حتماً باید توپ را به اندازه کافی به سمت بالا پرتاب کرد و با یک دست به توپ ضربه زده شود.
2. هنگام سرویس باید از خط فاصله داشت و پای بازیکن نباید روری خط و یا داخل زمین باشد.
3. توپ حتماً باید از تور عبور کرده و درون زمین حریف پرتاب شود.

انواع سرویس

1. سرویس (Serve): حرکتی برای شروع بازی، بازیکن با ضربه زدن به توپ، توپ را به زمین حریف می‌فرستد.
2. سرویس امتیاز (Ace): سرویس که مستقیماً بدون بازگشت توپ به زمین خودی منجر به کسب امتیاز شود.
3. سرویس یک‌ضرب (Silver-Bullet Ace): سرویسی که بدون تماس بازیکنان حریف به امتیاز تبدیل شود.
4. سرویس هوایی (Sky ball): سرویسی که در آن توپ ارتفاع زیادی دارد تا حریف را گمراه کند.
5. سرویس چرخشی (Topspin Serve): نوعی سرویس که در آن بازیکن با چرخاندن مچ دست به توپ چرخشی در جهت جلو می‌دهد تا توپ زودتر به زمین بخورد و مسیر مستقیمی طی کند. سرویس چرخشی غیر پرشی در والیبال حرفه‌ای کاربرد ندارد.
6. سرویس موجی (Float Serve): نوعی سرویس که در آن توپ بدون چرخش حرکت می‌کند تا مسیر حرکتش غیرقابل پیش‌بینی باشد.
7. سرویس پرشی (Jump Serve): نوعی سرویس که بازیکن به هوا می‌پرد و مانند یک مهاجم به توپ ضربه می‌زند.
8. سرویس پرشی موجی (Jump Float Serve): نوعی سرویس موجی که بازیکن در هنگام ضربه زدن به بالا می‌پرد.
9. سرویس پاولوفی (Pavlovian Serve): سرویسی که بلافاصله پس از سوت داور بدون هیچ تأملی زده شود.
10. پرده‌پوشی (Screening): مسدود کردن دید بازیکنان حریف در زمان سرویس زدن بازیکن خودی که خطا محسوب می‌شود.

توپ والیبال

توپ والیبال

توپ به شکل کروی و از جنس چرم است. قسمت رویی آن یک رنگ است و قسمت تویی نیز باید روشن‌تر باشد.

در استانداردها، توپ باید به شکل کروی و از جنس چرم انعطاف‌پذیر یا چرم مصنوعی باشد.

رنگ توپ می‌تواند هم یکنواخت و هم ترکیبی از رنگ‌ها باشد.

بعد از آزمایش بسیاری که فدراسیون جهانی از رنگ‌های مختلف برای توپ گرفت.

یک آزمایش را بر توپ‌ها با رنگ‌های زرد، آبی و سفید انجام دادند؛ که معرفی این توپ، جایگزین توپ‌های سفید سنتی شد.

در استانداردهای بین‌المللی، پیرامون توپ ۶۵ تا ۶۷ سانتی‌متر و وزن آن ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است.

فشار داخل توپ نیز باید ۰٫۳ تا ۰٫۳۲۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.

• محیط: ۶۵ الی ۶۷ سانتیمتر
• وزن: ۲۵۰ الی ۲۸۰ گرم

زمین استاندارد والیبال

زمین بازی والیبال باید مستطیلی شکل، و طول آن ۱۸ متر و عرض آن ۹ متر باشد.

در استانداردهای والیبال، حاشیه‌های زمین حداقل باید ۱٫۷۵ در هر طرف با خط زمین فاصله داشته باشد.

سقف سالن نیز باید فضای باز عاری از هرگونه موانع به ارتفاع ۷ متر (۲۳ فوت) از کف زمین باشد.

نکته‌های مهم در والیبال:

1. در موقع زدن سرویس پای شما نباید روی خط باشد.
2. در هنگام بازی دست شما نباید با تور برخوردی داشته باشد.
3. اگر توپ شما به آنتن برخورد کند خطای آنتن است.
4. حداکثر ضربات در والیبال ۳ ضرب است. (دفاع کردن توپ جزو ضرب در زمین شما نیست).
5. موقع بازی اگر پای شما داخل زمین حریف باشد خطا محسوب می‌شود.
6.  تور والیبال برای آقایان ۴۳/۲ مترو برای بانوان ۲۴/۲ متر می‌باشد.
7. ضخامت هر یک از خطوط زمین والیبال ۵ سانتی متر است.
8. دوطرف تور ۲۵ سانتی متر خارج از خط اصلی زمین می‌باشد.

ابعاد زمین والیبال

• طول زمین ۱۸ و عرض آن ۹ متر می‌باشد و فارغ از هر گونه برجستگی یا فرورفتگی است.
• زمین توسط خطوطی به عرض ۵ سانتیمتر علامت گذاری می‌شود. این اندازه‌گیری از گوشه زمین است.
• خط مرکزی به عرض ۵ سانتی‌متر شده‌است و زمین را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند.
• خطوطی به طول ۹ و عرض ۵ متر در ۳ متری خط مرکزی بطور موازی کشیده شده‌ است و به عنوان خط پایان شناخته می‌شود.
• در هر قسمت زمین، منطقه سرویس توسط دو خطوط به طول ۱۵ و عرض ۵ سانتی‌متر مشخص شده است.
•  یکی از این خطوط در امتداد خط کناری و دیگری در ۳ متری سمت چپ خط کناری راست قرار گرفته‌ است.
• حداقل درجه حرارت زمین سرپوشیده ۱۰ درجه‌ است.

روش چرخش در بازی والیبال

پس از دریافت امتیاز توسط تیم، اعضای آن باید در جهت عقربه‌های ساعت در زمین بچرخند. این یک نکته مهم و جزو تاکتیک‌های والیبال سالنی به حساب می‌آید. این تاکتیک باعث می‌شود که تمام بازیکنان در تمام مناطق بازی کنند و همیشه در منطقه دفاع یا حمله نباشند.

یک تیم باید حتماً قبل از سرویس تیم مقابل، در جهت عقربه‌های ساعت بچرخد. هنگامی که سرویس زده می‌شود، بازیکنان جلوی خط حمله می‌توانند موقعیت‌ های خود را تغییر دهند و حرکت کنند. اما بازیکنان پشت خط نمی‌توانند به جلوی آن بیایند و دفاع یا حمله کنند.

پست

• لیبرو:. لیبرو بازیکنی است که رنگ پیراهنش با بقیه هم تیمی هایش متفاوت است. او فقط می‌تواند توپ را جمع کند و پاس بدهد، اما حق سرویس و آبشار را ندارد. در حالی که تعویضش در ورقه نوشته نمی‌شود. لیبرو حق پاس با پنجه در منطقه یک سوم ندارد فقط در این منطقه با ساعد حق پاس دارد.
• پاسور (سِتر): ۱- ارسال پاس مناسب ۲- دفاع روی تور ۳- سرویس ۴- توپگیری
• پشت خط زن (قطر پاسور): ۱- اسپک ۲- دفاع روی تور ۳- سرویس ۴- توپگیری
• دریافت‌کننده بیرونی (قدرتی زن): ۱- دریافت سرویس ۲- اسپک ۳- دفاع روی تور ۴- سرویس ۵- توپگیری ۶- حمله

لیگ جهانی والیبال

اصطلاحات تخصصی والیبال :

• دیپ(جاخالی) :

دیپ در اصطلاح والیبال به معنای « جاخالی » است، یعنی انداختن توپ به شکل آرام و با نوک انگشتان به پشت مدافعان روی تور.

• پایپ در ورزش والیبال :

آبشاری که بازیکن از منطقه‌ ۶ و پشت خط یک سوم  می‌زند.

•  خط یک سوم :

در زمین والیبال در هر دو طرف زمین دو خط یک سوم وجود دارد که زمین را به سه قسمت مساوی تقسیم می‌کند.

• ضربه زدن در والیبال :

مهم‌ترین ضرباتی که در والیبال زده می‌شود عبارت‌اند از: آبشار، ساعد و سرویس .

• آبشار در والیبال:

آبشار به ضربه‌ای گفته می‌شود که مهاجم در جریان بازی با یک دست، به توپ می‌زند و آن را با قدرت به زمین حریف می‌فرستد.

برای زدن آبشار، بازیکن به هوا می‌پرد و یک دست خود را به صورت کشیده به سمت توپ می‌برد و به آن ضربه می‌زند.

در این حالت، دست به صورت عمودی است و انگشتان در بالاترین حالت ممکن قرار دارند.

• ساعد در والیبال:

برای ساعد زدن، مدافع باید به حالت نیمه نشسته یا نیمه ایستاده قرار گیرد، دو دست را در کنار هم قرار دهد و مشت کند؛ به شکلی که دو انگشت شست وی بدون خم شدن در کنار هم قرار بگیرند. آنگاه با مچ دست یا ساعد خود به توپ ضربه بزند.

معمولا از « ساعد » برای دفاع در برابر ضربه‌ محکمی که از روی تور عبور می‌کند و در حال خوابیدن روی زمین است، استفاده می‌کنند .

در ساعد زدن مسئله مهم این است که توپ نباید دو بار به دست مدافع برخورد کند .

کلام آخر

والیبال از آن دسته ورزش‌هایی است که طرفداران زیادی در جهان دارد. با هم هر آنچه که لازم بود تا درباره والیبال و قوانین آن بدانید دیدیم، امیدواریم این مقاله برایتان سودمند بوده باشد.